مالیات بر درآمد چیست و چگونه محاسبه می شود؟

در مقاله قبلی یعنی مقاله مالیات چیست، با مفهوم مالیات و انواع آن آشنا شدیم و یاد گرفتیم که مالیات دارای دو دسته کلی مستقیم و غیر مستقیم است که هر دسته نیز دارای انواع مختلفی می‌باشد؛ در این مقاله قصد داریم شما را با یکی از انواع مالیات مستقیم یعنی مالیات بر درآمد آشنا کنیم پس با ما همراه باشید.

تعریف مالیات درآمد چیست؟

همانطور که پیش‌تر ذکر شد، مالیات بر درآمد (به انگلیسی Income Tax) یکی از انواع مالیات مستقیم می‌باشد که بر اساس آن اشخاص حقیقی و حقوقی (شرکت‌ها) موظفند بخشی از درآمد مالی خود را به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمایند؛

به‌عنوان مثال بر اساس این قانون اشخاص موظفند هر ساله اطلاعات مالی اعم از درآمدها و هزینه‌های مربوط به کسب و کارشان را تحت عنوان اظهارنامه مالیاتی به اطلاع سازمان امور مالیاتی برسانند.

سازمان مالیات پس از بررسی اسناد و گزارشات ارائه شده توسط مودی، میزان مالیات را تعیین کرده و برگ تشخیص مالیاتی را به مودی اعلام می‌دارد؛ مودی نیز موظف به پرداخت مالیات تعیین شده خواهد بود، البته تعیین میزان مالیات از سوی سازمان و اعلام به مودی به منزله قطعی بودن مبلغ تعیین شده نبوده و چنانچه مودی نسبت به مالیات تعیین شده از سوی سازمان امور مالیاتی معترض باشد، این امکان وجود دارد که در مدت زمان قانونی (تا ۳۰ روز پس از ابلاغ برگ تشخیص) نسبت به اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی اقدام نماید و در صورتی که مودی یا وکیل قانونی وی در مهلت ذکر شده اعتراض خود را نسبت به برگ تشخیص ثبت ننماید برگ تشخیص به برگ قطعی مالیات تبدیل خواهد شد.

انواع مالیات بر درآمد چیست؟

مالیات بر درآمد خود دارای انواع مختلفی است و در قانون ما نیز چند نوع آن از شهروندان و مودیان اخذ می‌شود؛ در ادامه به معرفی انواع مالیات بر درآمد و تعریف هر یک می‌پردازیم.

• مالیات بر درآمد مشاغل
• مالیات املاک و مستغلات
• مالیات وکلا یا مالیات حق الوکاله
• مالیات بر حق تمبر
• مالیات کشاورزی (درآمد حاصل از کشاورزی در ایران معاف از پرداخت مالیات است.)
• مالیات بر درآمد اتفاقی

مالیات بر درآمد مشاغل چیست؟

کلیه اشخاص حقیقی اعم از کاسبان، اصناف، پیشه وران، صاحبان کارگاه و کارخانه و کلیه اشخاص حقیقی که مشغول فعالیت اقتصادی و کسب درآمد هستند، مشمول مالیاتی تحت عنوان مالیات بر درآمد مشاغل می‌باشند و موظفند صورت‌های مالی سود و زیان و هزینه‌های خود را به صورت خوداظهاری به اطلاع سازمان امور مالیاتی برسانند؛ البته بسیاری از اشخاص و مشاغل به دلیل عدم آگاهی نسبت به قوانین مالیاتی، این موضوع را جدی نمی‌گیرند که این موضوع باعث زیان‌های بسیاری برای کسب و کارشان می‌شود.

چنانچه صورت‌های مالی مورد نیاز به اطلاع سازمان امور مالیاتی نرسد یا به شیوه صحیح ارائه نشود، سازمان مربوطه بدون در نظر گرفتن اطلاعات مالی و درآمدی واقعی شخص مورد نظر، صرفا با استناد به جدول ضرایب مالیاتی، برگ تشخیص صادر می‌کند که به این نوع مالیات، مالیات علی‌الرأس گفته می‌شود؛ مالیات علی‌الرأس بدون در نظر گرفتن هزینه‌های قابل قبول کسب و کار مورد نظر تعیین می‌شود که می‌تواند باعث شود برگ تشخیص مالیاتی به مراتب بیشتر از مالیات واقعی شخص، صادر شود و کسب و کار شخص متحمل زیان شدیدی گردد.

مالیات املاک و مستغلات چیست؟

اشخاص معمولا از طریق املاکی که در اختیار دارند، درآمدهایی کسب می‌کنند که این درآمدها و مالیات حاصل از املاک و مستغلات بر سه نوع است:

1. مالیات بر درآمد اجاره املاک و مستغلات (درآمد ناشی از اجاره املاک و مستغلات مشمول مالیات می‌باشد.)
2. مالیات بر خانه های خالی (نوعی از مالیات بر عایدی سرمایه است که در ایران به‌تازگی در دستور کار قرار گرفته است.)
3. مالیات نقل و انتقال املاک و سرقفلی

بر اساس قانون درآمدهای حاصل از املاک و مستغلات نیز مشمول پرداخت مالیات بوده و مودیان موظف به پرداخت مالیات بر درآمد املاک و مستغلات هستند.

مالیات وکلا یا مالیات حق الوکاله چیست؟

در حالت کلی هر شخصی که در کشور صاحب شغلی بوده و درآمدی کسب می‌کند موظف به پرداخت مالیات بر درآمد خواهد بود (به جز اشخاصی که معاف هستند) و وکلای دادگستری نیز از این قاعده مستثنی نیستند و بر اساس ماده ۱۰۳ قانون مالیات‌های مستقیم موظفند رقم حق الوکاله خود را در وکالت نامه قید کرده و بسته به نوع پرونده‌ای که وکالت آن را بر عهده می‌گیرند، مالیات پرداخت نمایند؛ پرداخت مالیات حق الوکاله در گام اول به صورت ابطال و الصاق تمبر بر روی وکالت نامه به ارزش ۵ درصد رقم حق الوکاله (علی الحساب مالیاتی) خواهد بود.

مالیات بر حق تمبر چیست؟

بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم هنگام صدور اوراق بهادار و اسناد، لازم است به اوراق مذکور تمبر ابطال و الصاق شود؛ این کار به منظور رسمیت بخشیدن به اسناد انجام می‌شود.

در تکمیل توضیح فوق باید گفت اسنادی از قبیل برات، سفته، چک‌های بانکی و اسناد تجاری قابل انتقال، مدارک و گواهینامه‌های تحصیلی و تخصصی، گواهینامه‌های رانندگی، پروانه مشاغل، اسناد و قراردادهای بین بانک و مشتریان، سهام شرکت‌ها و … مشمول پرداخت مالیات حق تمبر می‌باشند و در صورت تخلف و عدم پرداخت، فرد متخلف موظف به پرداخت اصل حق تمبر به علاوه دوبرابر حق تمبر به‌عنوان جریمه خواهد بود.

مالیات کشاورزی چیست؟

بر اساس ماده ۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد حاصل از کلیه فعالیت‌های کشاورزی‌، دامپروری‌، دامداری‌، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری‌، نوغان داری‌، احیای مراتع و جنگلها، باغات ‌اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف می‌باشد.

بنابراین بر اساس ماده فوق‌الذکر، درآمدهای حاصل از فعالیت‌های نام برده شده در ماده ۸۱ ق.م.م، معاف از مالیات است.

مالیات بر درآمد اتفاقی چیست؟

بر اساس ماده ۱۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد نقدی و یا غیر نقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به ‌عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل می‌نماید مشمول ‌مالیات اتفاقی به نرخ مقرر در ماده (۱۳۱) این قانون خواهد بود.

به این ترتیب هر گونه درآمد نقدی و غیر نقدی که اشخاص تحت عنوان هدیه، برنده شدن در قرعه کشی‌ها، جایزه مسابقات و … دریافت می‌کنند مشمول مالیات بوده و باید بر اساس ضرایب ذکر شده این مالیات را پرداخت نمایند.

جمع بندی

مالیات بر درآمد یکی از پایه‌ای ترین انواع مالیات مستقیم بوده که دولت نیز بخش زیادی از درآمد مالیاتی خود را از این طریق بدست می‌آورد؛ ما در این مقاله ضمن توضیح مفهوم مالیات بر درآمد و لزوم ارسال صحیح اظهارنامه، با انواع مالیات بر درآمد که در کشورمان از اشخاص حقیقی و حقوقی اخذ می‌گردد آشنا شدیم. در اکثر کشورهای دنیا از جمله ایران، نرخ مالیات بر درآمد ثابت نبوده و به شیوه تصاعدی (پلکانی) محاسبه می‌گردد و هرچه درآمد شخص بالاتر باشد، ضریب محاسبه مالیات بر درآمد نیز بالاتر خواهد بود.

سوالات متداول